Thị trường tài chính Việt Nam đang đứng trước một thông tin gây sốc và có khả năng định hình lại đáng kể bức tranh xuất khẩu: Mỹ đã chính thức công bố áp mức thuế đối ứng 20% lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, có hiệu lực từ ngày 1/8/2025. Đây là một thử thách lớn, đòi hỏi sự thích nghi nhanh chóng từ phía doanh nghiệp và các nhà hoạch định chính sách. Câu hỏi lớn đặt ra là ngành nào sẽ phải “rung lắc” mạnh nhất dưới sức ép của mức thuế mới này, và đâu sẽ là “nơi trú ẩn” an toàn hoặc thậm chí là cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh địa chính trị và thương mại toàn cầu ngày càng phức tạp?
Trong khi đó, Tổng thống Donald Trump đã công bố các mức thuế đối ứng từ 10% đến 41% lên hàng chục quốc gia khác, bao gồm Ấn Độ (25%), Hàn Quốc (15%), Châu Âu và Nhật Bản (15%), cùng với các mức cao hơn nhiều cho Syria (41%), Lào, Myanmar (40%), Iraq, Canada (35%). Mức thuế này, cùng với ý định loại bỏ miễn trừ “de minimis” (miễn thuế cho các lô hàng giá trị thấp dưới 800 USD) từ ngày 29/8/2025, sẽ tạo ra những tác động kép lên hoạt động xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất của chúng ta.
Ngành nào sẽ chịu “rung lắc” mạnh nhất?
Mức thuế 20% sẽ trực tiếp làm tăng giá thành hàng hóa Việt Nam khi vào thị trường Mỹ, khiến chúng kém cạnh tranh hơn so với sản phẩm từ các quốc gia không bị áp thuế hoặc chịu mức thuế thấp hơn. Các ngành xuất khẩu chủ lực, vốn phụ thuộc nhiều vào thị trường Mỹ, sẽ là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất:
- Dệt may và Giày dép: Đây là hai ngành xuất khẩu mũi nhọn của Việt Nam sang Mỹ, với kim ngạch lớn. Mức thuế 20% sẽ làm giảm lợi thế cạnh tranh về giá, buộc các doanh nghiệp phải hấp thụ chi phí, hoặc đẩy giá bán, điều này có thể dẫn đến giảm đơn hàng hoặc thu hẹp biên lợi nhuận. Các doanh nghiệp có tỷ trọng doanh thu xuất khẩu sang Mỹ cao sẽ chịu áp lực lớn.
- Đồ gỗ và Sản phẩm nông nghiệp (Thủy sản, Cà phê, Hạt điều): Tương tự, các mặt hàng này cũng có thị phần đáng kể tại Mỹ. Mức thuế mới có thể khiến các nhà nhập khẩu Mỹ tìm kiếm nguồn cung thay thế từ các quốc gia khác. Các doanh nghiệp trong ngành này sẽ phải đối mặt với thách thức về thị trường đầu ra.
- Thép và Kim loại: Dù thông tin mới nhất cho thấy Mỹ áp thuế 50% lên kim loại đồng (miễn trừ đồng tinh chế), nhưng nếu các sản phẩm thép hoặc kim loại khác của Việt Nam (như thép cuộn cán nóng của Hòa Phát) bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế đối ứng rộng hơn, các doanh nghiệp như Hòa Phát (HPG) hoặc Nam Kim (NKG) có thể đối mặt với thách thức lớn. Thực tế, NKG đã báo cáo doanh thu xuất khẩu giảm hơn 50% và lợi nhuận sau thuế quý 2 giảm 58% so với cùng kỳ, một phần có thể đến từ những diễn biến bất lợi trong ngành thép toàn cầu và các rào cản thương mại.
- Điện tử và Linh kiện: Mặc dù nhiều doanh nghiệp lắp ráp điện tử tại Việt Nam có chuỗi cung ứng toàn cầu, nhưng nếu các sản phẩm cuối cùng xuất khẩu sang Mỹ bị áp thuế, điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất và lắp ráp trong nước.
Đâu là “nơi trú ẩn” hoặc cơ hội mới cho doanh nghiệp Việt Nam?
Trong bối cảnh thách thức này, các doanh nghiệp Việt Nam cần nhanh chóng điều chỉnh chiến lược để tìm kiếm “nơi trú ẩn” và biến “nguy” thành “cơ”:
- Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu: Giảm sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ bằng cách đẩy mạnh xuất khẩu sang các thị trường tiềm năng khác như Châu Âu (thông qua EVFTA), Nhật Bản, Hàn Quốc, hoặc các quốc gia thuộc khối ASEAN. Việc này đòi hỏi nghiên cứu thị trường kỹ lưỡng và nỗ lực nâng cao năng lực cạnh tranh.
- Thu hút FDI từ các quốc gia bị áp thuế: Các doanh nghiệp từ Ấn Độ, Hàn Quốc, hoặc các nước khác đang chịu thuế cao khi xuất khẩu sang Mỹ có thể tìm đến Việt Nam để đặt cơ sở sản xuất, tận dụng các FTA và chi phí sản xuất cạnh tranh của chúng ta. Đây là cơ hội để các khu công nghiệp Việt Nam (như KBC với lợi nhuận quý 2 tăng 67%) thu hút dòng vốn mới và lấp đầy diện tích cho thuê.
- Nâng cao giá trị gia tăng và khả năng cạnh tranh: Tập trung vào việc sản xuất các sản phẩm chất lượng cao, có tính độc đáo, hoặc tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu để giảm sự nhạy cảm với các biến động thuế quan. Điều này đòi hỏi đầu tư vào công nghệ, nghiên cứu và phát triển.
- Phát triển thị trường nội địa: Khi xuất khẩu gặp khó khăn, việc đẩy mạnh tiêu dùng trong nước trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Các doanh nghiệp bán lẻ và tiêu dùng như MWG (lãi kỷ lục quý 2) và Vinamilk (doanh thu kỷ lục quý 2) đã cho thấy tiềm năng của thị trường nội địa.
- Tái cấu trúc chuỗi cung ứng: Tìm kiếm các nguồn cung nguyên liệu, linh kiện thay thế từ các quốc gia khác để giảm thiểu rủi ro từ việc Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi căng thẳng thương mại hoặc các chính sách “Zero-Covid”.
Mặc dù có những thách thức không nhỏ, tinh thần kiên cường và khả năng thích nghi của doanh nghiệp Việt Nam đã được chứng minh qua nhiều giai đoạn khó khăn. Với sự hỗ trợ từ Chính phủ (như NHNN nới rộng chỉ tiêu tín dụng cho các TCTD, Thủ tướng chỉ đạo hoàn thành 3.000 km cao tốc năm 2025, M&A dự án tăng 30% trong 6 tháng đầu năm 2025), cùng với sức bật của nền kinh tế (PMI bật tăng lên 52 điểm, 970 doanh nghiệp báo cáo lợi nhuận sau thuế quý 2 tăng 33,6% so với cùng kỳ), Việt Nam vẫn có những nền tảng vững chắc để vượt qua giai đoạn này.
Đối với nhà đầu tư lâu năm, đây là thời điểm để đánh giá lại danh mục đầu tư một cách kỹ lưỡng. Hãy ưu tiên những doanh nghiệp có khả năng đa dạng hóa thị trường, có tiềm lực tài chính vững mạnh, và có chiến lược rõ ràng để đối phó với tác động của thuế quan. Ngược lại, cần thận trọng với những doanh nghiệp quá phụ thuộc vào một thị trường hoặc một chuỗi cung ứng duy nhất, vốn có thể chịu tác động tiêu cực trực tiếp từ chính sách thuế mới của Mỹ.
